İNSAN GENOMUNUN KODUNU KIRMAK

Sahip olduğunuz genler ne zaman öleceğinizi söyleyebilir mi?

Son yapılan çalışmalar genetik kaderimize meydan okuyabileceğimizi söylüyor.

Kaynak: http://www.smithsonianmag.com/science-nature/Can-Your-Genes-Predict-When-You-Will-Die-183826201.html#ixzz2gVU4uSEQ

Joseph Stromberg, Smithsonian dergisi, Ocak 2013

Çeviri: Hasret Öztürk

Telomerler ( kırmızı renkli), ayakkabı bağcıklarinin plastik uçları gibi kromozomları korurlar. Telomer uzunluğu uzun bir ömür için gösterge olabilir. (Carol ve Mike Werner / PHOTO RESEARCHERS, INC) 

Yunan mitolojisinde bir insanın dünyada geçireceği zaman, bükülmüş bir ipin uzunluğu ile doğumda belirlenir ve kaderi tarafından kesilirdi. Modern genetik, Yunanlıların bu fikrine, Telomer adı verilen DNA ipliğinin, kişinin yaşam süresi ile bağlantılı olduğunu göstererek katılır. Fakat yapılan yeni çalışmalar, kaderle ilgili eski düşüncelerin de altında yatan gerçeği açığa kavuşturdu.

Videoyu izlemek için tıklayın

Genlerinizi oluşturan DNA, 46 kromozom içerisinde birbirine geçmiş şekildedir ve her biri ayakkabı bağcıklarının plastik uçları gibi kromozomları koruyan telomerler ile sonlanır. Telomerler, doğumda oldukça uzundurlar fakat her hücre bölünmesi ile gittikçe kısalırlar. Hücrenin belli bir bölünme sayısından sonra oldukça küçük bir alan kaplarlar ve ardından hücreler ya aktif olmayan bir hale geçer yada ölürler. Yaşlı insanların telomerleri, genç insanlara göre genellikle daha kısa olduğu için, bilim insanları, telomer uzunluğunun hem yaşam süresini hem de hücre sağlığını etkileyen bir gösterge olduğuna inanmaktadır. 

Araştırmacılar, şimdi yaşam koşullarının telomerleri değiştirebileceğini gösteriyor. Çevresel etmenlerin yaşlanma üzerine olası etkisi olan bu durum, merak uyandıran yeni sonuçlar getiriyordu. Duke Üniversitesinde yapılan bir çalışmada, araştırmacılar aynı çocuk hastalardan hem 5 hem de 10 yaşına geldiklerinde, DNA örnekleri alarak analiz ettiler. Bu 5 yıl içinde, bazı çocuklar fiziksel istismar, zorbalık ve aile içi şiddete maruz kaldı. Araştırmanın sorumlusu Idan Shalev, "Şiddetin birçok çeşidine maruz kalan çocukların, tek tip şiddete maruz kalanlara göre telomerlerinde daha hızlı hasara uğradığı  gözlenmektedir" açıklamasında bulundu.

Boston Brigham ve Women's Hastanelerinde gerçekleştirilen diğer bir çalışmada, kronik stresin fiziksel bir etkisi olabileceğine dair ipuçları bulundu. Ülke çapında 5,243 hemşire arasından fobi sahibi olanlar olmayanlardan daha kısa telomerlere sahiplerdi. Araştırma sorumlusu Olivia Okereke durumu "yaptığımız bu çalışma sanki 60 yaşındaki bir birey ile 66 yaşındaki başka bir bireyi karşılaştırmak gibiydi." seklinde yorumladı.

Fizyoloji ve tıp alanlarında 2009 Nobel ödülünü paylaşan ve Johns Hopkins Üniversitesinde moleküler biyolog olan Carol Greider "Telomerler, kromozomların uç kısımlarını korumada önemlidir" der. Yaşa bağlı rahatsızlıklarda telomerlerin riski arttırdığını ekleyerek devam eden Greider "Telomerler çok fazla kısaldıkları zaman, mutlaka sonuçları olacaktır." görüşündedir.

Araştırmacılar, telomerlerin kısalmasına neden olan sebeplere ekleme yaparken (örneğin sigara içmek, enfeksiyon hastalıkları) telomerlerin sindirilmesini yavaşlatacak aktiviteler de gösterdiler. Almanya'da yapılan bir çalışmaya göre, 40 ve 50 yaşlarında insanlar eğer hareketsiz bir yasam sürselerdi, 20'li yaşlardaki insanlara göre yüzde 40 daha kısa, eğer yaşamlarını koşmaya adamış olsalardı yüzde 10 daha kısa telomerleri olacaktı.

Bilim insanları, hala telomerlerin, olumsuz yaşam koşullarında nasıl kısaldıklarını ya da olumlu koşulların nasıl etkilediğini tam olarak anlamış değiller. Ayrıca, doğrudan sorumlu olduğu düşünülen bazı yaşa bağlı hastalıklar dışında, kısa olan telomerlerin yaşlanmaya neden olduğu ya da bir şekilde yardımcı olup olmadığı kesin  olarak söylenemiyor. Sonuç olarak, kaderin bu duruma neden olmadığı açık. Telomerler üzerine yapılan yeni bilimsel çalışmalara göre, bir dereceye kadar ne kadar zamana sahip olabileceğimizi etkileyebiliriz.